Joannes Roucourt, een bijzonder familielid

In de speurtocht naar de verwantschap tussen de Halense stamvader Dirk (Theodorus) van Ro(u)court en de overige voorouders, zijn we bij een bijzonder familielid terechtgekomen:  Joannes Roucourt, geboren te Leuven in 1636 en op 40-jarige leeftijd overleden te Brussel. Hij was Priester, Plebaan (deken-pastoor) van de Sint-Michiels en Sint Goedele- kathedraal te Brussel en is bekend als 17de eeuws Belgisch Theoloog. Hij was ook professor op de KU-Leuven.

De eerste aanwijzing bleek uit de doopakte van Maria Roucourt, dochter van Johanna Glaude en Tilmanni Roucourt, waar Joannes als doopgetuige wordt vernoemd (1664, ref. 1).

Achter de naam (dominus) J.Roucourt staat vermeld s(acrae) Th: licentiate, oftewel afgestudeerd of gepromoveerd in de Theologie. Hij blijkt op 7 juni 1636 te Leuven gedoopt als zoon van Theodorius (ook Dirick genoemd) en Joanna Verwijst (St. Jacobskerk, scan hieronder), lakenmaker te Leuven. Joannes was dus een kleinzoon van stamvader Dirk van Roucourt uit Halen, een neef van Hendrik Ro(u)court, de Nederlandse Recourt stamvader, en een neef van Dirk Roucourt, brouwer te Diest. (Voor meer details omtrent de familieverbanden, zie referentie 6). Er zijn nog geen broers en zussen van Joannes gevonden, maar wel de verlovingsakte van zijn ouders uit februari 1635, eveneens te Leuven.
 


Doopakte 7 juni 1636 te Leuven van Joannes Roucourt alias "van Rochaut", bekend geworden als Belgisch Theoloog uit de 17de eeuw

Via de digitale bibliotheek van Geneanet zijn uitgebreide beschrijvingen van Joannes Roucourt gevonden (ref 2 en 4) en hierna volgt de pagina uit de Biographie Nationale Tome 20 (1908-1910).

Joannes Roucourt blijkt een bijzondere man te zijn geweest. Hij heeft aan de Universiteit van Leuven zowel Filosofie (1660) als Theologie (1663) gestudeerd en is vervolgens gepromoveerd. Hij wordt vernoemd als Belgisch Theoloog. Tevens is hij auteur van een aantal boeken, waaronder "Aenleydinge tot de Deught van Penitentie ofte Een oprechte bekeeringe des Sondaers" door J(oannes). R(oucourt). P (riester), gepubliceerd te Leuven in 1673. De titel is een duidelijke weerspiegeling van de inhoud en het werk is volledig te lezen via Google. De Universiteitsbibliotheek Gent toont het volledige Vlaamse oeuvre van Joannes Roucourt, waarvan een aantal werken online te lezen zijn. Wellicht kunnen we nog een origineel exemplaar aan het familie-archief toevoegen...

Er zijn nog meer sporen van hem in de oude literatuur. In de Geschiedenis van Brussel (1845) vinden we een beschrijving van Joannes als Plebaan van de Sint Goedelekathedraal (ref. 3):

De Franse tekst beschrijft Joannes Roucourt als "vader van de armen" en hij gaf blijkbaar veel van zijn bezittingen weg. Zijn vrijgevigheid was zo groot dat hij regelmatig bij zijn vrienden moest aankloppen om te kunnen voorzien in zijn eigen levensonderhoud. Joannes was sinds 1667 Plebaan van de Sint-Michiels en Sint Goedelekathedraal in Brussel en hij schijnt in de Sint Johanneskapel bij de doopkapel te zijn begraven. In mijn oude Koenen woordenboek (15de druk, 1925) wordt Plebaan alsvolgt omschreven: deken-pastoor eener bisschoppelijke kerk, eener kathedraal, die in naam van den bisschop die kathedraal bestuurt. 



Sint-Michiels en Sint Goedelekathedraal Brussel (P.Brundel, Wikipedia)

Joannes (Jean) Roucourt heeft zelf ook zijn "approbatie" aan diverse werken gegeven, waaronder een boekje geschreven door G.P. Huyghens (1673, Leuven).

In augustus 2013 is eveneens zijn begrafenisakte achterhaald in de digitale DTB gegevens van de Sint Goedele parochie. De akte is gedateerd op 28 september 1676, twee dagen na zijn overlijden en er is vermeld dat Rev. Dom. Joannes Roúcoúrt, plebaan van de St. Goedele kathedraal was. Hij is begraven "in de kercke van Ste. Goelen"

Wellicht is zijn graf nog te traceren? Helaas wordt Joannes niet vermeld in de Basilica Sive Monumenta Antiqua, waarin grafinscripties en monumenten in de kathedraal worden beschreven. Er wordt in dit werk wel melding gemaakt van het Mausoleum van D. Ludovico Alexandro Scockart (1708) en zijn echtgenote, dat zich in de Sacramentskapel bevindt (pagina 37).


Referenties

(1) DTB Halen, RA Hasselt. Microfilm nr. 1358868 item 5-10

(2) Analectes pour servir a L'Histoire Ecclésiastique de la Belgique. Publiés par le chanoine Reusens, prof. à la fac. de théol. de l'Univ. cath. de Louvain et le chanoine Victor Barbier. Deuxième série, Tome 11. Première Livraison. pp 92-93 (1898, Leuven).

(3) Histoire de la Ville de Bruxelles. Tome 3. Alexandre Henne et Alphonse G.F. Wauters. pp 242 (1845, Brussel).

(4) Biographie Nationale. L'Academie Royale des Sciences, des Letters et des Beaux Arts de Belgique. Tome 20 (Rond-Rythovius) Roucourt, Jean par Léonard Willems. pp. 203-204 (1908-1910, Bruxelles).

(5) A dictionary of universal biography of all ages and of all people. Albert Hyamson. pp 559 (1916, Montefiore).

(6) De verwantschap met Dierick (van) Roucourt alias van Rochaut, gehuwd met Joanna Verwijst en vader van Joannes, blijkt uit notariele stukken, waarbij erfrentes worden verkocht:

- ARA Brussel, 17 April 1692, notariele akte notaris Henrion te Leuven en vernieuwd voor meyer en schepenen van Leuven op 5 April 1698 (Stadsarchief Leuven). Verkoop van een erfelijke rente door Maria Roucourt, dochter Tilleman Roecourt en Jenne Glaude, een van de erfgenamen van wijlen Diedrick Roecourt, hare oom.
- Stadarchief Leuven (SAL 8297, folio 469-471). Vernieuwing van een contract van 16 (of 18) Juni 1698 voor notaris Bastaert te Leuven. Sr. Dirick Roucourt, brouwer te Diest verkoopt aan Mr. L. Henrion te Leuven ten behoeve van zijn zuster Maria Henrion een rente op goederen gelegen te Ottenborgh (zoals nader omschreven in een akte van 22 februari 1680) hem toegevallen bij boedelscheiding van Dierick Roucourt zijn oom, met proenratie van zijn huisvrouw Anna Vrancken.

De erfenisverdeling van Dierick (van) Roucourt (oudste zoon van Dirk van Roucourt) gedateerd 24 juli 1684 bij notaris Henrion ondertekent, waarnaar wordt verwezen in bovenstaande stukken, is niet gevonden in de (rijks- en stads)archieven van Leuven. Volgens de archiefvormer van het rijksarchief van Belgie werkte Laurent Henrion van 1666 tot 1720 zowel in Leuven als in Brussel (weblink). Een zoektocht is gestart in de algemene- en rijksarchieven van Brussel.

***

Claire de Mirabelle, Jan van Gent alias Vilain, heer van Boekhoute ...

De resultaten van de DNA flux analyse (zie vorige blog) hebben mij toch weer aan het denken gezet omtrent de wortels van de familie. Als deze analyse blijft staan, dan zijn Italiaanse voorouders in de middeleeuwen niet uit te sluiten. Verder kwam via Louis de Bondt (Steenhuffel) de suggestie dat mogelijk de vroegste voorvader Jan van Boechout wellicht een andere Jan betreft dat tot nu is aangenomen. Tenslotte wees dhr Frans Meskens van het Kon. Hist. Genootschap op "Boekhoute" bij Assenede (regio Gent).


Dus gaan speuren waarbij de zoekfunktie van Geneanet.org wederom een prima hulpmiddel blijkt om gedigitaliseerde oude werken op te sporen. Met het bovenstaande in het achterhoofd heb ik als steekwoorden met name Mirabello, Mirabelle, Mirabel etc gebruikt. Immers Clarissa de Mirabelle wordt genoemd in oorkonde van Piot als echtgenote van Jan van Boechout bij het verkrijgen van de rechten op de tienden van Baardwijk. Van daaruit lijkt de ontwikkeling van de familie vanden Roechout in Sint-Truiden te starten. Zie voor de achtergrond mijn blogartikel van 15 januari 2010.


Welnu, alhier de resultaten van de speurtocht in de gedigitaliseerde werken:


De familie de Mirabel (Mirabello, Mirabel) wordt beschreven als afkomstig uit Noord-Italie (referentie 1). Er wordt gemeld dat de familie aan het begin van de 14de eeuw vanuit Italie naar Vlaanderen is gekomen. Er wordt gesproken over de Heren van Mirabello in de regio Pavie. Er blijkt inderdaad via Google maps een plaatsje Mirabello te vinden dat vlakbij Pavia ligt (Google maps link).  De familie wordt beschreven als zijnde handelslui en lombards. Vergelijkbare info vinden we op de website van Cees van Halem.

De eerst genoemde Mirabellos in Vlaanderen blijken Jean en Henri de Mirabelle (1309). In 1325 wordt Jean de Mirabelle ook Van Halen genoemd: Janne van Mirabel die men heit van Halen, rentmeester van Brabant. Deze Jan was blijkbaar eigendom van "du fief de Halen, pres de Malines", de heerlijkheid Halen dichtbij Mechelen. Of dit de huidige plaats Halen (regio Hasselt-Diest) betreft waar stamvader Dirk van Roucourt heeft gewoond is mij nog onduidelijk. Hij blijkt ook eigendommen in Perwijs / Perwez te hebben gehad.
Zijn kinderen zijn onder andere Simon de Mirabel en Claire de Mirabel. Simon de Mirabel breidt de eigendommen uit in Gent, Somergem, Uitendale etc. In 1326 trouwt hij met Elisabeth, onechte dochter van de graaf van Vlaanderen. Er blijkt zelft een beknopte Wikipedia pagina over deze Simon de Mirabello. We lezen dezelfde steekwoorden: koopman / bankiersfamilie en hij schijnt te zijn vermoord.
Claire de Mirabelle, de zuster van Simon, trouwde achtereenvolgens met Simon van Maelstede, Gerard van Moerseke en Jan Villain. Is deze Claire wellicht "onze" Clarissa van Mirabelle die wordt genoemd in de oorkonde omtrent de tienden van Baardwijk te Sint-Truiden?

In de Annales de L'Academie d'Archeologie de Belqique T.5 wordt de genealogie van de familie Vilain uitgebreid beschreven (referentie 2). Deze familie blijkt sterk verbonden met het huis Gent en de graaf van Vlaanderen. Op pagina 83 lezen we Jan van Gent zeg Vilain (Jean de Gand, dit Vilain) die eigenaar was van een aantal heerlijkheden te Bouchout, Nieuwelant, Crubeecque en bij "Quatre Metiers" (Vier Ambachten). Hij trouwde achtereenvolgens Marie van Malstede, zijn nicht, en ze kregen een zoon Jan II en Phillippe Wolfard. Zijn tweede vrouw was Claire de Mirabelle en van haar kreeg hij een zoon Jan van Gent (Jean de Gand), genaamd.

Dus blijkbaar was er nog een Jan die een relatie had met "Bouchout". Welke Bouchout dit is, wordt me uit dit stuk niet duidelijk.

Vergelijkbare informatie vinden we in referenties 3, 4, 5 en 6 met de opmerking dat Jan van Gent in een aantal gevallen als volgt wordt genoemd: Jean Vilain, Seigneur de Boechout of Jean de Gand, dit Vilain (of Villain), Seineur de Bouchout etc zoon van Gauthier de Gand (Wouter van Gent) van wie hij de Seigneuri de Bouchout heeft geerfd. Jan Vilain  blijkt eigenaar te zijn van de heerlijkheid Sint Jansteen. Ook de hierboven genoemde info over Claire de Mirabelle wordt bevestigd. Zij wordt ook dame de Sint Jan Steene genoemd. In referentie 6 vinden we dat Gerard van Grimbergen, de tweede echtgenoot van Claire de Mirabelle, ook Moerseke wordt genoemd. Hij was ook heer van Berlegem.

De familiewapens van Vilain en de Mirabelle vinden we in het werk van Leon de Herkenrode (referentie 7).

Het wapenschild van de familie De Mirabelle: "De geules (rood) au lion d'or (goud/geel), a la bordure dentelée d'azur (blauw), le lion armé et lampassé d'azur (blauw)" 

Het wapenschild van de familie Vilain: "De sable (zwart) au chef d'argent (zilver), chargé d'un lambel de sable".  Er zijn meerdere varianten waaronder enkel een zwart schild en een schildhoofd van zilver (grijs) (au chef d'argent!).

(!) Ter herinnering, het wapen van de familie Rouchout uit Sint-Truiden heeft ook een zilver schildhoofd met daarin 4 merlettes (die waarschijnlijk het bastaardkarakter voorstellen): De queules (rood), a la fasce de cinq fusee d'or (goud/geel), au chef d'argent charge de quatre merlettes de sable. Dit is de eerste keer dat ik een mogelijke oorsprong constateer voor het Rouchout wapen, ten minste voor een deel. De vijf ruiten van Hamal kunnen wijzen op het feit dat de familie Rouchout vazallen waren, of wellicht was de moeder een lid van de Hamal, van Elderen familie?

Wellicht betreft het in de oorkonde van Sint-Truiden toch een andere Jan, heer van Bouchout? De Jan Vilain blijkt in ieder geval getrouwd met Clarissa de Mirabelle en wordt ook heer van Bouchout genoemd. Als dit zo is dat zijn de verwijzingen van Charles Piot, Alphonse Wouters en Constant Noppen niet juist ...

De cruciale vraag is dus welke Bouchout wordt bedoeld in relatie tot Jan Vilain, heer van Bouchout en Clarissa de Mirabelle. Als ik kijk naar de andere genoemde locaties, dan is het logischer Boekhoute bij Assenede te veronderstellen in plaats van Bouchout bij Brussel. Zie deze kaart in Google maps en deze genealogie online met verwijzingen naar "Boekhoute". Tenslotte een link naar de stamreeks van de Graven van Gent. , zoals gepubliceerd door dr. Rottier. Ook hier wordt Boekhoute (oude naam = Bouchaute) genoemd (vanaf 21). We lezen ook bij stamnummer 13 het volgende: "de Vier Ambachten (Quatre Metiers) met hun hoofdplaatsen Assenede, Boechoute, Axel en Hulst"

Gelukkig, ook bij Boekhoute is een kasteel: http://www.kasteelterleyen.nl/ . Dit is echter van latere datum (15de eeuw), maar je kunt er tenminste overnachten  :)


Referenties / bronnen via Geneanet.org

(1) Oeuvres de Froissart, publies avec des variantes des divers manuscripts par M. le baron Kervyn de Lettenhove. Tome Vingt et Unieme. Bruxelles, 1875. Pagina's 484-499: Hale

(2) Annales de L'Academie d'Acheologie de Belgique, Tome Cinquieme. Anvers, 1848.  Pagina's 80-97: Genealogie de la Noble et Ancienne Maison Van de Steen (De Jehay), dressee par le baron Leon de Herckenrode.

(3) Histoire Genealogique des Maisons de Guines, D'Ardres, De Gand et de Coucy. Par André du Chesne. Paris, 1631. Pagina's 384-389. Histoire de la maison de Gand.

(4) Supplement aux Anciennes Dictionaire Historique de Mre. Louis Moreri. Tome Premier A-H. Amsterdam, 1716. Pagina 691: Jean de Gand, dit Villain.

(5) Dictionnaire Genealogique et Heraldique Des Familles Nobles du Royaume de Belqique par Felix Victor Goethals. Tome Premier. Bruxelles, 1849. Famille "Cristyn", paginanummers onduidelijk.

(6) Annales de L'Academie d'Archeologie de Belgique, 4e Serie, Tome VIII. Anvers, 1896. Pagina's 263-264: Gerard de Grimberghe.

(7) Complement au Nobilaire des Pays-Bas en du Comte de Bourgogne Tome 3 par le baron de Herkenronde. Gand, 1862. Pagina's 27-55: Genealogie de la famille de Ponthieure de Berlaere.

***