Genetische Genealogie I : mannelijk Y-chromosomaal en vrouwelijk mitochondriaal DNA.

Het wordt tijd om een alternatieve benaderingen toe te passen om de afstamming van Roechout en Boechout te onderbouwen: Genetische Genealogie. Toevallig recentelijk via mijn werk een presentatie van het Genographic project gevolgd en de laatste jaren zijn er redelijk wat vorderingen gemaakt. Ik heb twee "Paternal Lineage" testen aangevraagd (Ancestry en Family Tree DNA). Waarom twee? Ik had net de test bij Ancestry besteld en ontdekte toen Family Tree DNA ..... Deze onderneming komt wat professioneler over, dus daar ook een kit besteld. Of het verschil er daadwerkelijk is moet nog gaan blijken, want ik maak er een soort vergelijkend warenonderzoek van, dan hebben anderen daar wellicht ook wat aan.


De testen zijn nog niet binnen (nu wel, zie boven de  "Family Tree DNA wang swap" van 8-1-2011), dus eerst maar wat theorie en dat ligt me goed omdat ik een moleculair-genetische achtergrond heb.


(A) Mannelijke voorouders: Y-chromosomaal DNA.



Chromosomen kaart

Ieder mens heeft in iedere lichaamscel een set aan genetische informatie (DNA) die opgeslagen is in 46 chromosomen (2 * 23). Van 22 chromosomen zijn er ieder twee paar en verder hebben vrouwen 1 paar X-chromosomen en mannen 1 X-chromosoom en 1 Y-chromosoom. Het plaatje hierboven is dus van een man. De X- en Y-chromosomen bepalen het geslacht van de nakomelingen zoals hieronder weergeven:

Dus het Y-chromosoom wordt doorgegeven aan de mannelijke lijn en kan gebruikt worden voor Genetische Genealogie als men de achternaam volgt. Voor het volgen van de moederlijn wordt de samenstelling van het mitochondriaal DNA (mtDNA) bestudeerd (zie verderop in dit blogartikel).
Zoals ieder chromosoom, bestaat het y-chromosoom uit twee "allelen" die met elkaar zijn verbonden (centromeer). Op ieder allel ligt een streng van (nagenoeg) identiek DNA dat in een helix is gewikkeld.

Er liggen een aantal genen op het Y-chromosoom die coderen voor bepaalde eigenschappen (zie figuur hierna). Deze genen blijven in de regel van generatie op generatie hetzelfde en worden niet gebruikt om genetische relaties vast te stellen.

Echter, tussen de genen liggen ook stukken DNA die niet coderen voor bepaalde eigenschappen en veranderingen in deze stukken DNA zijn wel toegestaan. Zie hieronder een overzicht van dergelijke DNA regionen op het Y-chromosoom. Het betreft  (i) "Short Tandem Repeats (STR)" en (ii) "Single Nucleotide Polymorfism (SNP)".




(I) Short Tandem Repeats (STR) en directe mannelijke verwantschappen (haplotypes)


STRs kunnen worden gebruikt om relatief recente verwantschappen (tot circa 2000 jaar) tussen mannelijke lijnen aan te tonen. Alhier de theorie (bron).

De afkorting "DYS" staat voor:  "DNA Y-chromosome Segment" en de afkorting "YSTR" staat voor "Short Tandem Repeats op het Y-chromosoom". Oftewel er zijn een aantalen regionen op het Y chromosoom (DYS) waar STRs zijn en die kunnen varieren tussen de mannelijke opeenvolgende generaties. Wat zijn Short Tandem Repeats?

Daarvoor is nog een stukje achtergrond nodig:

De genetische DNA code is opgebouwd uit vier bouwstenen. A, T, C en G. Met deze 4 elementen kan alle genetische informatie worden gemaakt. Bij "genen" wordt een combinatie van 3 bouwstenen een "codon" genoemd. Zo is het codon ATG het signaal voor de start van een gen en TAG het signaal voor de stop van een gen. Een gen dat codeert voor bijvoorbeeld de oogkleur ziet er dus alsvolgt uit.

Structuur van een gen:  ATG-codon1-codon2-codon3-codon4-codon(n) - TAG

Tussen genen liggen er dus DNA fragmenten die niet belangrijk zijn en dat kunnen bijvoorbeeld korte repeterende elementen zijn.

Short Tandom Repeats:  GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA-GATA

Blijkbaar kan het aantal repeterende elementen (in dit geval als voorbeeld GATA) variereren tussen opeenvolgende mannelijke generaties. Dat komt omdat er GATA fragmenten kunnen worden toegevoegd (duplicaties) of kunnen worden verwijderd (deleties). In het hierboven aangegeven voorbeeld betreft het 11 repeterende GATA eenheden op een specifieke DYS locatie. De repeterende STR eenheid noemt men ook wel een "allel".

Indien je 2 mannelijke individuen met elkaar vergelijkt, dan kun je dus uitspraken doen over een mogelijke verwantschap. Zie de tabel hieronder als voorbeeld:

Boven in de tabel staan dus een aantal regionen op het Y-chromosoom waarin variaties optreden in het aantal repeterende eenheden (DYS 393, DYS 390, etc). Het aantal repeterende eenheden (allelen) is onderzocht voor 2 individuen. Mr. Bricker 2 en Mr. Bricker 3. Voor de meeste DYS locaties blijkt het aantal allelen hetzelfde. Zo hebben beide Brickers 13 allelen bij de DYS locatie 393, oftewel er zijn in beide gevallen 13 repeterende eenheden van specifieke DNA fragmenten (bijvoorbeeld 13*GATA). Er is maar 1 afwijking bij DYS 439: Mr. Bricker 2 heeft 13 repeterende eenheden en Mr. Bricker 3 heeft 12 repeterende eenheden. Er hoeft dus slechts 1 deletie op te treden en er is dus goede kans dat beiden nauw verwant zijn. In de regel geldt dat hoe meer DYS locaties hetzelfde zijn en hoe meer DYS locaties zijn getest, de groter de kans op directe verwantschap.

Ter illustratie ook twee naamgenoten Mr. Bricker die zeer waarschijnlijk helemaal niet / veel minder verwant zijn:

Zie ook deze pagina voor achtergrond informatie in het Engels:  http://blairdna.com/dna101.html

(II) Single Nucleotide Polymorfisme (SNP), evolutionaire haplogroepen en subclades.

Een tweede manier om mannelijke verwantschappen te onderzoeken zijn de SNP oftwel puntmutaties (veranderingen) op specifieke plaatsen van het Y-chromosoom. Zo kan een DNA element A in een T veranderen of een DNA element G in een C doordat er tijdens de duplicatie van het DNA een fout door het enzym DNA polymerase wordt gemaakt en deze fout wordt niet goed hersteld (wat meestal wel gebeurd).

Blijkbaar treedt de SNP variatie veel minder vaak op dan de hierboven beschreven STR variatie. Dat wil zeggen dat SNPs worden gebruikt om de wereldbevolking in specifieke groepen in te delen met als oorsprong Oost Afrika, zo'n 200.000 jaar geleden. De STR variaties beschrijven verwantschappen tot circa 2000 jaar geleden (zie ook Genebase  en de presentatie in het Engels).

Een aantal van de specifieke puntmutaties die voor het bepalen van Haplogroepen worden gebruikt staan in onderstaande tabel. Ze zijn dus door verschillende laboratoria ontdekt (bron).

Er zijn momenteel 20 haplogroepen die met een letter zijn genummerd. De indeling van de groepen is bi-allellisch, dat wil zeggen een DNA bouwsteen kan van A naar T veranderen (en andersom) en van G naar C (en andersom). Zie de figuur hieronder (bron).

Binnen de haplogroepen kan een verdere onderverdeling worden gemaakt, bijvoorbeeld met behulp van STR makers (zie hierboven). Men spreekt dan van "subclades".  Een gedetailleerde haplogroepkaart vind je ook op de website van Family Tree DNA (pdf downloaden duurt even).

Met behulp van de haplogroep indeling kan het verspreidingspatroon van de mensheid over de wereld in kaart worden gebracht.

en ook de verdeling van de respectievelijke haplogroepen over bijvoorbeeld Europa (bron).

R1b (rood) is dus de meest-voorkomende haplogroup in Zuid- en West Europa. Deze grote groep kan dus worden onderverdeeld in subgroepen ("subclades").  

 

(III) Y-Chromosoom DNA sequencing.

 

 

Sinds medio 2012 is ook mogelijk om de volledige DNA volgorde van een groot gedeelte van het Y-chromosoom te laten bepalen. Met een zgn. (next generation) DNA sequencer wordt dan de volgorde van de DNA bouwstenen bepaald bijvoorbeeld: A-T-C-G-G-A-A- enzovoort. Er kunnen dan in één keer een groot aantal STRs (I) maar vooral SNPs (II) bepaald worden. Het deel van het Y-chromosoom waarvan de DNA sequentie is geanalyseerd, wordt namelijk opgenomen in een database. Het DNA wordt vergeleken met het 'standaard Y-chromosoom', zodat jouw specifieke mutaties kunnen worden vastgesteld.   

 

Hieronder is een schematische weergave van het Y-chromosoom weergegeven inclusief het gedeelte van het Recourt dat in 2013 is gesequenced bij de firma Full Genome Corporation (https://www.fullgenomes.com). Er is van circa 20 Mbp (20 miljoen DNA baseparen) de volgorde bepaald en vergeleken met de database van bestaande en nieuwe SNPs. De verspreiding van de specifieke Recourt mutaties is als blauwe balkjes weergegeven.     

 

 

 

 

Hieronder is de lijst van nieuwe "private" SNPs op het Y-chromosoom vermeld. De notaties kunnen alsvolgt worden gelezen.

 

kolom 1: positive van de mutatie op het standaard (b37) y-chromosoom

kolom 2: de waarde van de base op het referentie y-chromosoom (A,T,C of G)

kolom 3: de waarde van de base op het Recourt chromosoom: de mutatie of private SNP

kolom 4: de naam van de mutatie FGC staat voor Full Genome Corporation

 

 

 

 

De ruwe data van de Y-chromosoom analyse wordt opgeslagen in een zgn. .BAM file. Dit is een zeer groot bestand (enkele GB), dat ook gebruikt kan worden bij andere analyse sites. In mei 2014 is de Recourt.BAM file geanalyseerd door www.yfull.com.   De Y chromosoom analyse resulteert in een complete weergave van de gevonden (gemeenschappelijke en prive) SNPs, STRs en ook het mitochondriale DNA (B, zie hieronder).

 

 

 

 

Y-chromosomale analyse kan ook bij FT-DNA worden uitgevoerd. Daar heet deze service "BigY". De analyse is goedkoper, maar er wordt ook minder DNA gesequenced.  Voordeel is wel dat de analyse wordt opgenomen in de FT-DNA database, maar daar komen dus meer alternatieven, zoals YFull.

  

Full Genome Corporation:  analyse ca. 20 - 25 Mbp, prijs medio 2014  $999,- (€ 750)

Family Tree DNAL analyse ca. 10 Mbp, prijs medio 2014 $695,- (€ 520 regelmatig aanbiedingen).

 

Mijn verwachting is dat de prijzen verder zullen dalen, omdat de DNA analysetechnieken steeds goedkoper worden.

 

  

 (Zie ook Cruwys news)

 

 

Y-DNA Databases

Voor genealogische onderzoek komt het natuurlijk aan op de database zodat je de gegevens kunt vergelijken met reeds ingevoerde gegevens. En ik was er al bang voor: er zijn er meer dan een en ik weet nog niet of ze allemaal compatibel zijn (hetzelfde format accepteren), gekoppeld, publiek etc zijn. Zie hier een overzicht waar ik nog niet in detail naar gekeken heb: http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~gkbopp/DNA/YBases.htm

(B) Vrouwelijke voorouders: mitochondriaal DNA.

De samenstelling van het mitochondriaal DNA (mtDNA) is geschikt voor het volgen van de vrouwelijke genetische lijnen. Dit mtDNA wordt namelijk specifiek door de moeder overgedragen.

Bij de bevruchting versmelten de mannelijke zaadcel en de vrouwelijke eicel (bron). Zie de figuur hierboven (als je erop klikt wordt deze vergroot) en de toelichting hierna.  

De mannelijke zaadcel bestaat uit een celkern met 23 (haploide) chromosomen bestaande uit 22+X of 22+Y chromsomen. De zaadcel bepaald dus het geslacht van de nakomeling (zie ook hierboven). 

De vrouwelijke eicel bestaat uit een kern met 23 chromosomen (22+X = haploide) met daarom het cytoplasma waarin zich ook mitochondrien bevinden. Mitochondrien zijn eigelijk de energiefabriekjes van de menselijke cellen ("ATP" productie). Bij de mannelijke zaadcellen bevinden deze zich aan de staart en zorgen voor de energie die nodig is voor de voortbeweging van de zaadcellen.

Nadat de eicel en de zaadcel zijn versmolten bestaat de bevruchte eicel dus uit:

(1) een celkern met 23 chromosomen van de vrouw en 23 chromosomen van de man.

(2) cytoplasma afkomstig van de vrouw waain zich ook de mitochondrien van de vrouw bevinden.

In de mitochondrien bevindt zich mitochondriaal DNA (mtDNA) dat dus wordt overgedragen van de vrouwelijke stammoeder (n) naar de vrouwelijke en mannelijke nakomelingen (n+1). En dan weer van de vrouwelijke (n+1) generatie naar de vrouwelijke en mannelijke nakomelingen (n+2). Zie ook de figuur hierna (bron).

Het mt DNA is circulair en een groot gedeelte van deze cirkel bevat genen die zeer geconserveerd van generatie naar generatie worden overgedragen (zie figuur hieronder). Het betreft oa. het ATP synthase dat codeert voor een enzym betrokken bij de energieproductie (donkerblauw). Mutaties (SNPs) zijn dus zeer zeldzaam, maar komen wel voor en worden ook gebruikt voor het bepalen van mtDNA haplogroepen.

Er is ook een gedeelte dat niet codeert voor genen en mutaties komen veelvuldig voor. Het betreft de HyperVariabele regionen HV1 en HV2, bovenin de cirkel.

mtDNA analyses: HV1, HV2 en coderende regionen.

Het circulaire mitochondriaal DNA (mtDNA) bestaat dus uit 3 regionen (bron):

- Hypervariabele regio HV1

- Hypervariabele regio HV2

- Coderende regionen

Blijkbaar is een combinatie van een analyse van de niet coderende HV1, HV2 regionen en een aantal SNPs in het coderende gedeelte nodig om de oorsprong van het mtDNA te kunnen vaststellen (haplotyperingen). Vergelijkbaar bij de Y-chromosomale typering, zijn er een groot aantal maternal (26) haplogroepen gekarakteriseerd. 

De basis haplogroepen worden vastgesteld dmv de SNP genotypering in de coderende regionen:

Terwijl de respectievelijke subgroepen ("subclades") kunnen worden bepaald met behulp van de DNA analyse van de HV1 (400 bp) en HV2 regionen. Een gedetailleerde kaart staat op de website van Genebase.

Net als bij Y-chromosomaal DNA kunnen de verspreidingspatronen van de respectievelijke mtDNA haplogroepen over de wereld in kaart worden gebracht. Ook hier ligt de basis in Afrika.

En tenslotte een onderverdeling voor Europa (bron):

mtDNA Databases

En ook hier een overzicht waarop verschillende mtDNA databases staan vermeld. Ik heb ze nog niet gecontroleerd:

http://www.davidkfaux.org/SHETLANDmtDNADATABASES.htm

***

Familie van (den) Roechout uit Sint-Truiden: aanvullende info.

Al speurend naar de wortels van de Nederlandse familie Recourt (en varianten) en de Vlaamse familie Roucourt, wederom enige aanvullende informatie gevonden. Het betreft de Nederlandse vertaling van de belangrijke oorkonde getranscribeerd door Piot omtrenten de tienden van Baardwijk. Deze oorkonde (en verwante oorkondes), blijken in het verleden al vertaald naar het Nederlands door dr. J.C. Kort, zoals vermeld op de website "Hollandse Genealogische Databank"

http://www.hogenda.nl/Docs/portal.aspx


De belangrijkste onderdelen zijn hierna als figuur ingevoegd. Het betreft met name de vertaling van de Piot oorkonde uit 1355 omtrent Jan van Boekhout:

Zie ook de blog van 16 maart 2010: http://rouchout.blogspot.com/2010_03_01_archive.html

en deze van 20 februari 2010: http://rouchout.blogspot.com/2010/02/verder-puzzelen-met-de-naam-bouchout-en.html


Het is nu wel duidelijk dat het Jan van Boechout betreft, burggraaf van Brussel (1320-1391), die veel bastaardkinderen had en zeer waarschijnlijk ook in Sint-Truiden.


De informatie van dr. J.C. Kort (gepubliceerd in "Ons Voorgeslacht" jrg 41 (1986) komt sterk overeen met de samenvatting van abt Mauri van der Heyden (leenregister Abdij Sint-Truiden, 1707), reeds eerder in deze blog weergegeven, maar voor de volledigheid hieronder toegevoegd:

Er is 1 groot verschil. In de oorspronkelijke oorkondes wordt "Jan van Boechout" genoemd. In het werk van Mauri van der Heyden wordt "Jan van Roechout" (de Rouchaut = Latijn) genoemd. De veronderstelling is dus dat de Abt wist van de naamsverandering want later komt de naam Roechout (Rouchaut) veel voor in het Leenregister van Sint-Truiden en de afstamming moet natuurlijk wel kloppen ....

***

Op weg naar een publicatie: van Roechout naar Boechout

Wordt tijd om wat feedback te krijgen omtrent mijn hypothese Van Roechout naar Boechout. Dus maar eens voorgelegd aan een lokale genealogie afdeling. Oef, veel weerstand van de Belgische Beroepsgenealoog ... maar niets waar ik niet mee kan omgaan: ieder feedback ervaar ik als positief en helpt om een stapje dichterbij de oplossing van de puzzel te komen. En vergeet vooral niet de meest recente toevoeging helemaal onderaan te lezen (13 en 14 januari 2011). Uitgangspunt bij onderstaande correspondentie was dus een A4 met de hoofdpunten van de hypothese waarop is geantwoord.

Email: 16 augustus 2010

Antwoord: "Ik denk dat de heraldiek van de familie vd.R. veelzeggend is (en de sleutel voor de opheldering van dit probleem). Er is hoegenaamd geen gelijkenis met het wapen van de familie van Bouchout (uit West-Brabant). Wél is er gelijkenis met het wapen van een àndere familie v.B., zoals De Raadt het aangeeft. Maar, zou De Raadt zich hier niet vergist hebben? Mogelijk staat er op dat bewuste zegel gewoon een R ipv B. Ik denk dat de hypothese precies met die ene vermelding staat of valt. Afin, om het kort samen te vatten: ik denk dat er in de analyses van De Raadt & Piot en andere bronnenpublicaties regelmatig per vergissing een R voor een B genomen wordt, gewoon omdat de Van Bouchout's bekender zijn. Alleen als de originele documenten bekeken worden, kan je zeker zijn. Zolang dàt niet is gebeurd met elk cruciaal document, zou ik dergelijk artikel niet publiceren. De fout in de hypothese kan zich immers domweg in een verkeerde lezing (van een ander) zitten."


Mijn reactie: Goed punt en ik ben opzoek gegaan naar de bronnen. De oorkonde van de Abdij van Sint Truiden getranscribeerd door Charles Piot lijkt me op dit moment de belangrijkste en deze wordt bewaard in het archief van Hasselt. Duidelijk staat daar Bucout dus een B en geen R. Of te wel Piot heeft de R niet voor een B aangenomen zoals hierboven werd gepostuleerd. Ook de familieverbanden die worden genoemd in de oorkonde kloppen met Jan van Bouchout alias Boechout (1320-1391), borggraaf van Brussel. Dus Piot heeft geen fouten gemaakt omdat de familie Bouchout bekender is.

Email 15 oktober 2010

Antwoord: “De beroepsgenealoog is ervan overtuigd dat het inderdaad over Jan van Bouchout gaat in deze akte, zoals in de transcriptie van 1854, maar dat de andere tekst (vd Heyden uit 1707) een leesfout bevat met een R in de plaats van de B. Er is dus geen verband aangetoond tussen de beide families”.


Mijn reactie: Het ging in eerste instantie toch om de mogelijke fout in de transcriptie van Charles Piot? Nu zit Abt Mauri van der Heyden in het “beklaagdenbankje”. Drie keer een leesfout door Abt Mauri van der Heyden bij het opstellen van zijn leenregister??? Maar in ieder geval zijn we het over eens dat Jan van Boechout/Bouchout betrokken was bij de leenrechten van Baardwijk (nu Waalwijk Noord-Brabant, Nederland).

“Buiten het feit dat het origineel een B bevat, had ik zelf ook al de bemerking gemaakt dat het feit dat in de originele akte die je hebt gevonden, "Dns Johannes de bucout" (Jan van Boechout) is vermeld niet volstaat om aan te tonen dat hij deze persoon in de streek van Sint-Truiden verbleef of er goederen bezat”.


Mijn reactie: Daar kan ik het mee vinden. Maar in de kroniek van de Abdij van Sint Truiden staat dat Jan van Boechout/Bouchout voor het altaar van de Abdij het recht van tienden op Baardwijk ontving. Hij is dus minimaal 1 keer in Sint-Truiden geweest. Waarschijnlijk vaker, want hij komt minimaal 3 keer voor in het leenregister van Sint-Truiden en niet enkel in het onderdeel Baardwijk (zie hieronder). Verder is bekend dat hij wel degelijk door Limburg heeft gereisd na de Slag bij Scheut, tesamen met Johanna van Brabant naar Maastricht.



Antwoord: “Want in deze akte staat ook nog tweemaal "Henricus de Quaderebbe" of Hendrik van Kwerps (nu gemeente Kortenberg, tussen Leuven en Brussel), een voornaam edelman, die Kwerps verliet om in Leuven te komen wonen en functies bekleedde in Brabant, en ook "Johannes de Pollancy" als heer van Breda (ook Brabant) komt er in voor (1ste regel). De abdij van Sint-Truiden had zeker goederen in het hertogdom Brabant en dus is het niet abnormaal dat een Brabantse edelman als Jan van Boechout in een leen boek van de abdij voorkwam. Daaruit kan je dus niet afleiden dat die familie in Limburg heeft verbleven of iets te maken had met de schepenen van Roechout in Sint-Truiden”


Mijn reactie: akkoord en prima, met de opmerking dat in die periode de Abdij van Sint-Truiden werd behandeld alsof het een onderdeel van het Hertogdom van Brabant was (oorkonde Abdij Sint Truiden, 1377: “gelije of sij binnen Brabant gheseten waren” ). Dus een contact tussen de Abdij van Sint-Truiden en het Hertogdom Brabant was in die tijd zeer aannemelijk. Ik verwijs in deze ook naar het werk van Constant Noppen (Heren van Bouchout, 1991). PS: Hendrik van Quaderibbe vocht net als Jan van Boechout tijdens de slag bij Baesweiler.

Antwoord: “Hoe langer ik er over nadenk, hoe logischer het lijkt. Die man is in een 17de-eeuwse valstrik getrapt. Knap natuurlijk dat hij die transcriptie gevonden heeft, maar in feite levert hij zélf het bewijs dat het een vals spoor is, dankzij het bewaarde origineel.

Mijn reactie: het was eerst een 19de eeuwse valsstrik (Charles Piot) en nu een 17de eeuwse valstrik (Abt Mauri van der Heyden, overigens is het een vroege 18de eeuwse valstrik ) :)


Antwoord: “Hij moet zijn vondsten alleen nog maar juist interpreteren."Om kort te gaan : er is geen reden om dit artikel te publiceren indien het alleen maar gaat over een Bouchout-Rouchout hypothese, want dàt is een totale kwakkel. Ik heb eigenlijk veel sympathie voor zijn onderzoek want hij toont dat hij een gedreven zoeker is én een knappe website in elkaar kan steken”.

Mijn reactie: ik ken de uitdrukking "totale kwakkel" niet, maar klink niet erg positief... , maar na uitleg van deze uitdrukking blijkt het dwaalspoor te betekenen. Nou daar ben ik het niet mee eens, want ik heb nog geen argumenten gelezen die de hypothese omgooien.

Antwoord: De publicatie van je artikel zoals het nu is, kan moeilijk aangezien in de huidige tekst staat dat in de akte "van Roechout" staat terwijl je nu zelf hebt aangetoond dat dit niet juist is en dat er in de originele akte "van bucout", dus "van Bouchout" staat. Van Roechout staat dus niet in dat Sint-Truidense leenregister. Vermoedelijk moet je de hypothese van het verband met de Brabantse familie laten vallen, tenzij je toch nog iets anders kan vinden om die hypothese te staven.


Mijn reactie: er zit ergens een vreemd aspect in, daar ben ik het mee eens . Echter in de email van 16 augustus 2010 werd o.a. de transcriptie van Charles Piot in twijfel werd getrokken omdat hij een R voor een B heeft aangezien. Nadat deze door mij is geverifieerd als zijnde authentiek werd het leenregister van Abt Mauri van der Heyden in twijfel getroffen en hij zou een B voor een R hebben aangezien .. (de 17de eeuwse valstrik). De Abt moet wel erg bijziend zijn geweest om de B voor een R te hebben aangezien.


Verder:


(1) In het leenregister van Abt Mauri van der Heyden komt Johannes/Jan van Rouchout drie keer voor.

(a) 1 keer in relatie tot de tienden van Baardwijk: 1358, 15 april. De tienden (belasting) van Bardewijck (nu Waalwijk) orden door de leenheer toegekend aan heer Joannes van Rouchaut; is uitgevoerd bij het klooster voor het altaar van Sint Truiden en vastgelegd door klerk v.h. klooster Sint Truiden.

(b) 1 keer in relatie tot de overdracht van het leenrecht van Jan van Boechout aan ridder van Immerseel: 19 mei 1389 (uit tienden van Bardewijck)

(c) En 1 keer in verband met het uitvoeren van een testament te Sint Truiden: 1372: Joannes van Rouchaut en Joannes Schoerman zijn uitvoerders van het testament van heer Joris van Brunsum (leenregisteronderdeel: De Stad Sint-Truiden).

(NB: in het leenregister wordt in 1360 ook Guilhelmus de Bauchaut genoemd.)

Onze Abt van de Abdij van Sint-Truiden heeft dus blijkbaar 3 keer een fout gemaakt??? Ik kan het niet uitsluiten, maar ik vind het op dit moment logischer te veronderstellen dat Abt wel wist van de familieverbanden en daarom Jan van Boechout bewust Roechout heeft genoemd. Immers de familie van (den) Roechout komt vaak voor in het leenregister van Sint-Truiden en het verhaal moet natuurlijk wel kloppen want er was destijds een sterke relatie tussen familierelaties en lenen. De Abt heeft dus alle oorkonden inclusief de familierelaties samengevat in het lijvige leenregister.

De Abt was dus geen genealoog uit het begin van de 18de eeuw, want ik begrijp uit vervolgcorrespondentie dat dit werd verondersteld (er waren blijkbaar nogal wat aantal kwanselaars in die periode). De Abt heeft mijns inziens naar eer en geweten het leenboek samengesteld. Zie hier een deel van zijn werk. Er staat wel van alles bijgeschreven, maar geeft een goede indruk en is door mij persoonlijk gecontroleerd en nieuwe afschriften van relevante delen zijn in mijn bezit.

(2) Voor 1400 komt de naam Roechout niet voor in Sint-Truiden, wel Boechout (1370, de kerkban oorkonde, deel scan origineel hieronder).

De naam Boechout is in Sint-Truiden na 1400 niet meer terug te vinden. Robert van Roechout was schepen van de stad rond 1420 en zo'n functie krijg je niet zomaar en was gekoppeld aan families. Verder waren de broers aan het kibbelen over de erfenisverdeling te Sint-Truiden van hun ouders, waarvan ieder spoor voor 1400 ontbreekt. De veronderstelde stamvader Jan van Boechout is in 1391 overleden.


Dus, tot nu toe lees ik geen argumenten om de hypothese te laten vallen.

Meer onderbouwing is gewenst en ik zal me daarvoor op het archief van Hasselt richten en de regionale VVF vereniging De Rode Leeuw omdat het antwoord waarschijnlijk in Belgisch Limburg ligt.



toevoeging 13 januari 2011: het leenboek van de Abdij Sint-Truiden


Vandaag gesproken met de archivaris van het Rijksarchief van Hasselt, dhr Rombout Nijssen. Hij gaf aan dat het leenregister van de Abt Mauri van der Heyden uit 1707 kan worden vergeleken met hedendaags notarieel overzicht. In die tijd worden door het leenhof Abdij van Sint-Truiden de overdracht van goederen/eigendommen etc schriftelijk bijgehouden. Door de jaren heen waren daar natuurlijk veel veranderingen en werd een en ander doorgestreept etc. De Abt heeft zegt maar het notarieele leenregister netjes opnieuw weergegeven. Het is dus een offcieel register.


toevoeging 14 januari 2011: Jan van Immerseel volgt Jan van Boechout op als leenman.


Vandaag krijg ik van het archief Hasselt een oorkonde van de Abdij Sint-Truiden uit 1389. Ik was hier op gekomen omdat dr. J.C. Kort in zijn overzicht getiteld: "Lenen van de Abdij van Sint-Truiden in het Land van Heusden, 1242-1627" op pagina 2 verwijst naar een pagina in het register betreffende het leengoed Baardwijk met de volgende beschrijving:

19-5-1389. Jan van Immerzeel, ridder, bij overdracht door heer Jan van Boekhout.

Zie hieronder de scan (als je 2 keer klikt wordt deze groot).

En nu een lijstje van de aangegeven namen bij de pijlen:


(1) Robert van Craenwijck.  Hij werd op 24 febr. 1350  abt van de Abdij van Sint-Truiden. Hij overleed op 18 mei 1366 te Maastricht. Bron: Kroniek van de Abdij van Sint-Truiden, deel 2, pp 189-212. Dr. E. Lavigne (1988, Leeuwarden).
(2) Dominum Johannes de Boechout, militis. Heer Jan van Boechout (1320-1391).
(3) Domina Clarissa (van Mirabelle) vrouw van
(4) eerder genoemde Dominum Joannes.  Ook deze info zijn we eerder tegengekomen.


En hierna de eerste transcriptiepogingen, tenminste de groot geschreven hoofdtekst.


----------------------------------------------
----------------------------------------------

De Feuda JN Baerdwijck et Herpt  (kaartje helemaal beneden)

De duabus partibus decima de Bardwijck. Eum em hor feudo fuissor anni pluribus litigatum tande dur Robertus de Craenwijck abbas pre memori monasterij St. Trudo Comunicatus vasallus sui et omibus qui sua crecurur Trezessi Tebite ritertur seruatisser uidurije et polempuitatibus at hor debitis et romstutir xumu ep vasallis suic monuir viteluret robinum coe.. qui cum comcarti sequiter xxx6 (36) et plurum vasallos prapruitati tuirts partum tert dictum Dnm Johannes de Boechout militi ad indicatur.

Anno a natinitate dominum 1000 III (3 honderd) LX (60) memsur aprilus dui x6 (16) jut in trum susez hor romserus sigilis prefati dominum abbatus et plurum vasalorum sigillatis lurid romtuur et non multo post tpe Domina Clarissa uxor dicti Dnm Joannes ad Monasterum Sinti Trudonis personaluter vemenir et ante altari beati trudone serppum efferens ancilla drim errtu es effecta surut unxu tenorem tramzy per puot dram tecnua U feuda concella fuer jarc tembatuz.

-----------------------------------
-----------------------------------

In de kantlijnen van het hoofddocument staat van alles bijgeschreven. Dit is dus van latere datum. De naam heer Jan van IJmerselen (Immerseel) op de eerste pagina is dus al geidentificeerd. Als je links verder naar beneden gaat kom je in de kantlijn ook de naam Zevenberg en de Wit tegen, ook op de tweede pagina (moeilijk leesbaar). En daar vind je ook de wijziging van 19 mei 1389 betreffende de overdracht naar Jan van Immerseel.

Blijkbaar heeft Abt Mauri van der Heyden onder andere deze oude registers als bron gebruikt, want deze namen (IJmerselen, Zevenbergh, de Wit) komen we ook tegen in zijn overzicht uit 1707 op pagina 63 dat over de tienden van Baardwijk gaat. Zie hieronder een scan van de betreffende pagina. Maar het grote verschil is nog steeds "Johannes de Boechout" versus "Johannes de Rouchaut".  Die naamverandering moet hij ergens anders uit voorlopende leenregisters hebben gehaald.

Kaartje van Herpt en Baardwijk (nu deel van Waalwijk), provincie Noord-Brabant (NL).


Grotere kaart weergeven


//

Kasteel Trokaert, Troeket (Het Roekhout) te Ulbeek.

In mei 2010 kreeg ik van dhr. Billen een mooie foto toegestuurd van het kasteel Trokaert te Ulbeek.  In het dialect wordt dit "Troeket" dus het Roekhout genoemd. Ulbeek  ligt ongeveer 10 km ten oosten van Sint-Truiden.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wellicht een relatie met de familie "vanden Rouchout" alias Roechout (zeg Roekhout) uit Sint-Truiden?
 

• Toen ik afgelopen week nog eens mijn stukken doorging, kwam ik bij het overzicht van de lenen van de Abdij van Sint-Truiden zoals opgesteld in 1706 door Abt Mauri van der Heyden. Er gaan 2 pagina's over Berlingen en dat ligt ook in de gemeente Wellen!

    Pagina 1:

De Latijnse tekst die boven aan de pagina staat met een voorlopige vertaling:

Berlingen (Ingelinge).

De Virginti Octo Virgatis  =(?) Van de 28 oppervlaktemaat(*1)

ex  = (?) betreffende

Tribus Bonuarijs vel circiter quondam pastua et vivariurum nunc pratie =(?) Drie landerijen/hoeves (*2)waaronder in de omgeving een weide en een bewaarplaats voor levende dieren dat nu een weiland is.

(*1) ik vond een link waaruit blijkt dat Virgatis een soort oppervlaktemaat is: 1 virgatis is 30 - 40 hectare. 

(*2) bonarijs: een goed, een stuk land met een hoeve erop?

Pagina 2:

Berlingen (Ingelingen)

De Quinque florensis currentibus facientibus =? Over de transactie van de vastgestelde (gewaardeerde) vijf florijnen  

duos et dimidium floritt annue =? waarvan 2,5 florijn jaarlijks 

super .3. bonuarijs vel circiter nec non 12 Virgatis in

Ingelingen. =? bovenop de drie heerlijkheden zonder de omgevende 12 "oppervlaktemaat"  te Ingelingen (want die cijnsen worden reeds op de eerste Berlingen pagina behandeld)

Als ik het goed vertaal betreft het een extra cijns op de 3 huizen en landerijen die ook in het eerste deel worden genoemd. Het kan ook zijn dat er gescheiden cijnsen waren voor de huizen en de landerijen? 

• 
  
  Daarnaast is er nog een link "van Rouchout" met Ulbeek en vond ik de volgende publicatie:

Nijssen Rombout. Inventaris van het archief van de Schepenbank (1568-1792) en van het Laathof van Rouchout (1582-1769) in Ulbeek. Rijksarchief te Hasselt 2007. II-2d/1317

Deze ga ik natuurlijk bij het volgende bezoek aan het RA Hasselt bekijken.
 

Dhr. Billen heeft deze week nog extra informatie aan mij toegestuurd over het goed Trockaert te Ulbeek, dat afkomstig is van een handschriftje van de voormalige onderwijzer Robert Craeybeckx van Ulbeek.

"Het kasteel, oorspronkelijk gegroeid uit het cijnshof Roekhout, ligt in een bosrijk en mooi park, omgeven door een Franse tuin met watergrachten. Het witgeverfde bakstenen kasteel is rechts geflankeerd door een ronde toren met spits. De oudste delen van het gebouw dateren dateren uit de 16de en 17de eeuw. De basis van de toren lijkt echter nog ouder te zijn. In de 17de en 18de eeuw bevatte dit kasteel een goed met bijbehorigheden van 20 bunders gronden die meestal leengoederen waren. De oudst gekende eigenaar was Nicolaes de Vocht, die in alle akten voorkomt als "joncker". Ook werd hij heer van Berlingen genoemd. Hij huwde Elisabeth van Rijckel en stierf in 1632. De zoon huwde met Maria Spriwaerts. Zij bewoonden het kasteel met hun 8 kinderen. Hij stierf in 1648, zij in 1673. Laurent-Isidoor de Vocht, de zoon, huwde met Sybille de Aert de Lothum. Hij overleed in 1694. Er waren 6 kinderen allen geboren te Ulbeek. Jean Theodoor de Vocht huwde Agnes Margaretha Lintjens. In 1734 verkopen zij voor 10500 Florijnen het kasteel aan Jeanne Gobert, gravin d'Aspremont-Reckheim. Deze verkoopt het verder voor 11000 fl. aan Richard Pierson, een Engelsman. Zijn zoon Patrice-Richard erft het goed in 1739."

P.S. In Ulbeek had men drie cijns- of laathoven : Trockaert, Aldenhoven en Landris, Langdries of Langendries. Opvallend is ook dat in Berlingen een hof van Aldenhoven was. Schijnbaar waren Berlingen en Ulbeek nauw verweven. De tekst van Berlingen die je me doorstuurde vermeldt in 1558 een zekere Herman van Langhes (Langdries?), momber van Maria van den Rouchout. De Kastelen Langendries en Trockaert lagen nauwelijks één kilometer van elkaar verwijderd. Link ...

Dat zou zeker kunnen. Als ik het goed bereken is 28 virgatis (leenboek Abdij van Sint-Truiden) ongeveer 8 tot 10 vierkante kilometer en dat zou zowel Ulbeek als Berlingen omvatten. Wellicht was het totale gebied vroeger een leen van de Abdij van Sint-Truiden, historisch verdeeld in 3 gebieden en dus 3 cijns/laathoven?

Op 7 oktober 2010 heb ik een mooie aanvulling uit Wellen ontvangen:

Ik denk dat het raadseltje "Ingelingen" opgelost is. Engelingen, Ingelingen of later nog Eggelingen was een "dépendence" van Hoepertingen.


Hoepertingen ligt tegen Berlingen en Ulbeek. Sedert de 13de eeuw hoorde Hoepertingen toe aan de heren van Heeswijk nabij Den Bosch (stam van Benthum). In de 17e en 18e eeuw was Hoepertingen één der redemptiedorpen; het behoorde tot 1795 toe aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Berlingen was daarentegen tot 1616 in het bezit van de bisschoppelijke tafel van Luik. Daarna werd het in pand gegeven aan Nicolaes de Vocht en later aan de families Omalia (d'Omal), Wanzoule en de Sluse. De laatste vrouwe van Hoepertingen was dan ook weer een de Sluse. Sedert 1616 was Hoepertingen in het bezit van deze familie. Ulbeek was oorspronkelijk een allodiaal goed van de Prinsbisschop van Luik en het werd in 1067 reeds geschonken aan het kapittel van O.L.V. van Hoei. Dit bleef zo tot aan de Franse revolutie.

Ik heb een sterk vermoeden dat de landerijen van Langdries en Trockaert grensoverschrijdend waren Berlingen, Hoepertingen en Ulbeek grenzen immers aan elkaar.

http://belgica.kbr.be/nl/coll/cp/cpFerrarisCarte_nl.html als je deze link volgt ga je een leuke zoektocht tegemoet, kies kaart 150 (St Tron) en zoom maar in. In Ulbeek zal je het kasteel van Trockaert terugvinden alsook de Borgt, de woonst van de heren van Landries.

Wat een mooie toevoeging. Dank je wel Jo!

De brug tussen "van Rookou" en "vanden Rochout"

Er is nog een taak om de brug tussen Theodorius van Rookou, vader van Judith geboren in 1610 te Halen en Wouter van den Rochout uit Berbroek in 1519 verder te onderbouwen. Hemelsbreed is dit slechts 7 km, maar wel circa 100 jaar.

Dhr J.C.A. Recourt (†) heeft in de jaren 1950—1980 veel onderzoek naar de oorsprong verricht. Hierna volgt de onderbouwing van het verband tussen de families “van Rookou” alias “van Rockourt” (Halen) en “vanden Rochout“ (Berbroek) en “van Rouchout” (Sint-Truiden) zoals door hem opgesteld in 1980:

De locaties. Halen (van Rokou) ligt circa 7 km ten westen van Berbroek (vanden Rochout). Deze afstand is dus goed te overbruggen. Herk de Stad ligt tussen Halen en Berbroek.

De uitspraak. De naam “Rookou” werd zeer waarschijnlijk op dezelfde wijze uitgesproken als “Rochout”. Tevens zijn ook andere verbasteringen waar de oorsponkelijke naam “Roec-hout” is samengetrokken naar Roekaute en Roeckaerts. Zie voor een volledig overzicht van de waarschijnlijke ontwikkeling van de achternaam de oorsprong pagina en de Rouchout pagina.


De familieverbanden en beroepen, die hierna in detail zullen worden behandeld.

• Dierick (Theodorius) van Rookou alias Rochourt alias Roucourt was in 1637 belastingontvanger te Halen. Dergelijke bestuurlijke functies waren meestal gebonden aan families. Zo is er een mogelijke overeenkomst met Wouter van Rouchout, hij was meyer van de bank van Waanroye, gevestigd te Stokrooie (Oorkonde Herkenroye in Ouden Biezen). Tevens was Hendrik van Rouchout (periode 1400-1480) rentmeester van het begijnhof van Sint-Truiden (zie ook Rouchout pagina).
•  Zowel Wouter van den Rochout uit Berboek als Dierick van Rockourt uit Halensbroek bezaten land en verkochten daar een stukje van. Wouter in 1519 en Dierick in 1623. Zie hieronder de vergelijking van de namen.

• De voornaam van Dierick van Rockourt komt niet veel voor in de streek tussen Diest en Sint-Truiden. Er waren naamgenoten in de familie Vos. Dierik Vos (van Houthem). 4 juni 1410. Oorkonde Ouden Biezen (nr 313). Dierik Voes, Schout van Vliermaal. 4 augustus 1560. Schout van Vliermaal. Oorkonde Ouden Biezen (nr. 747). Zegelafbeelding van een Vos. Art Vos was in 1469 schepen van Sint-Truiden (Ouden-Biezen oorkonde 433). Margaretha Vos huwde in 1483 met Robertus Rouchaut, schepen van Sint-Truiden (Rouchout pagina).
• De voornaam van het eerst-geregistreerde kind Judith van Rookou is waarschijnlijk afkomstig van naamgeefster Judith van Ardenne, (stads) vroedvrouw van Herck de Stad. Zij is op 10 november 1622 begraven te Halen. Paulus van Ardenne was doopgetuige bij Judith van Rookou. Dergelijke functies waren vaak ook familie-gebonden. Er is mogelijk een relatie met Agnes van den Rouchoudt: zij was tot 1633 vroedvrouw in Sint-Truiden en is daarna opgevolgd door Anne Ceuleers, echtgenote van Renier van den Rouchoudt.
• Theodorus Roucourt huwde in 1686 met Anna Vrancken en werd brouwer te Diest. Georgius Otten trouwde circa 1664 met Catharina Rouckhauts (Roekaerts) en werd meester van het brouwersgilde te Sint-Truiden. Catharine Stasseijns was in 1666 doopgetuige bij de doop van Joannes Otten. Anna Stas was de eerste vrouw van Theodorius van Rookou (van Rockourt). Anna Stassens was doopgetuige bij Petrus Otten in 1671. Arnoldus Vrancken was in 1674 doopgetuige bij Georgius Otten.
• De eerste vrouw van bewezen stamvader Theodorius van Roukou (Rockourt, Roucourt) heette Anna Stas. Over de familie Stas (Stassen, Staes) het volgende:

- De vader van Anna Stas heette waarschijnlijk Tilman Stas en is in 1576 te Herk overleden. De naam Tilman in de familie Roucourt (vanaf 1631), maar ook Recourt stamt dus waarschijnlijk uit de familie Stas. De geboortedatum van Anna Stas is onbekend, maar zij kwam waarschijnlijk uit Herk-de-Stad. NB Berbroek (woonplaats Wouter van den Rochout rond 1500) hoort tegenwoordig bij Herk-de-Stad.

-Waarschijnlijk is er een verbinding tussen de familie Stas uit Herk-de-Stad en Sint-Truiden: geboren te St.Truiden. (i) op 30 oktober 1582, Jean Stas zoon van Renier. (ii) 23 juni 1602 te Sint-Truiden, Jean Stas, zoon van Pierre en (iii) 22 april 1609, Catherine Stas, zoon van Nicolas.

-Catharina Stasseijns en Anna Stassens waren doopgetuigen bij de kinderen van Georgius Otten en Catharina Rouchauts.

- Oorkonden Begijnhof St.Truiden. 15 mei 1516: verkoop van huis en hof aan de kinderen van Anna Stas te Duras. Oorkonde Abdij Roten bij Halen: Anna Stas, weduwe van Frans Corthouts, verkoop van grond.

- Joanna Stas was in 1610 (Halen) doopgetuige bij Judith van Rookou. Barbara Stas was in 1624 (Halen) doopgetuige bij Jan Rockaerts.


(9) En verder:

• Catharina van Arnem was in 1660 (Halen) doopgetuige bij Catharina van Roucourt. Zij was mogelijk de dochter van Laurent II van Arnhem (1592-1630: Herk de Stad). Catharina van Arnhem huwde in 1640 met Piere Germain Hugo, burgermeester van Tienen.

• Maria Vrancken, zij was moeder van Arnold van Rouchout geboren op 9-11-1595 (Sint-Truiden).

De relatie tussen beide families is in 1981 ondersteund door de heemkring van Halen.

Geen andere nakomelingen van Wouter vanden Rochout uit Berboek???

Wat me nog wel bezighoud is het feit dat los van "Dierick van Rokou" (alias Rockourt, Roucourt) er geen andere nakomelingen van Wouter vanden Rochout uit Berbroek zijn gevonden. Dat kan natuurlijk als de overige familieleden slachtoffer zijn geworden van de pest, rode loop en noem maar op. Het kan ook zijn dat de andere familieleden teuggegaan zijn naar Sint-Truiden.

Roelants?

Meer waarschijnlijk is dat er meer naamvarianten zijn ontstaan. Opvallend is bijvoorbeeld dat Catharine Roekaerts uit Sint-Truiden ook Roelants wordt genoemd. Is dit een nog onbekende variant van de familienaam? Deze variant zien we in ieder geval in Lummen en de naam Catharina Cecilia Roelans vinden we ook bij de doopgetuigen van Joanna Catharina Roechourt, dochter van Tilmannus (tweede generatie).....

Zeker veel Roelants varianten in de omgeving, maar is wel een vrij algemene naam: zie http://www.familienaam.be/


Rouchart of Rouckers alias Rookers?

Andere meer specifieke naamvarianten uit de regio Kuringen (een paar km ten westen van Hasselt) en Lummen (5 km ten noorden van Berbroek) die de nodige aandacht verdienen ziijn Rouchart en Rouckers alias Rookers.  Deze namen lijken erg op de varianten die ook in Sint-Truiden uit Roechout zijn ontstaan (Rouckaerts, Roukart etc) en komen enkel in deze regio voor.